Desymbolizacje, 1978
„Desymbolizacje” to proces uwalniania przedmiotów od ich symbolicznego znaczenia i neutralizacji kulturowego kodu, który służy ich odczytaniu. W cyklu fotograficznym znaczenie pewnych gestów (pozdrowienie, błogosławieństwo), przedmiotów (płaskorzeźba na macewie), kompozycji malarskich (np. Jana Matejki, Jacka Malczewskiego) pozostaje w sferze potencjalności. „Desymbolizacje” nie niszczą samych symboli, ale pokazują moc ich działania. Cykl ten wiąże się z rozwijaną przez Dłubaka od połowy lat 70. teorią „znaku pustego”, o której pisał Adam Sobota:
„(…) teoria ta wysuwa na pierwszy plan destrukcyjny aspekt sztuki, której zadaniem byłoby burzenie ustalonych reguł poznania. Sztuką określałoby się tą właściwość umysłu, która pozwala na stały wysiłek poznawczy wobec rzeczywistości. Konstruowanie „znaku pustego”, czyli właściwego przedmiotu sztuki, może więc odbywać się tylko poprzez desymbolizowanie znaków zastanych”. (A. Sobota, Dłubak. Prace z lat 1945-80, kat. wyst. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, luty-marzec 1981).
Macewy
Macewy z motywem rąk w geście błogosławieństwa Dłubak fotografował na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie. Gest błogosławieństwa (hebr. Birkat ha-kohanim) umieszczony na żydowskim nagrobku, podobnie jak inne płaskorzeźbione elementy, świadczy o statusie społecznym lub zawodzie zmarłej osoby – w tym przypadku kapłana lub osoby pełniącej służbę w synagodze. Dłubak zestawił fotografie macew z serią dłoni, ukazanych jak w „Gestykulacjach”, na czarnym tle. Zmieniający się układ palców na jednej z fotografii pokrywa się z gestem żydowskiego błogosławieństwa. W ramach wykonanej sekwencji gest nie jest jednak performatywny – dłonie nie błogosławią.
czytaj więcej
Obrazy
Do cyklu „Desymbolizacje” należą także fotografie płócien m.in. Jana Matejki, Jacka Malczewskiego i Jankiela Adlera, które Dłubak wykonywał pod różnym kątem, uzyskując efekt zniekształcenia kompozycji malarskiej. Fotografie płócien zestawione w serie prowokują pytania o możliwość przestrzennego odczytania płaskiej fotografii i płaskiego obrazu, o status przestrzeni i perspektywy zawartych w kompozycji dzieła i tych wywołanych przez oglądającego je, poruszającego się widza. Pytania, które stawia Dłubak są odległe od symbolicznego znaczenia obrazów i przypisywanych im wartości narodowych. Czarno-białe fotografie Dłubaka przedstawiają tylko fragmenty obrazów – to analiza sposobów widzenia w ramach zmiennych perspektyw, poszukiwanie nowego znaczenia dla utrwalonej kompozycji.
czytaj więcej