(13.01.1923 – 12.05.1967)
Grafik, projektant plakatów, fotograf, projektant wystaw.
W latach 1940–42 studiował na Wydziale Architektury Wnętrza w Wyższej Szkole Budownictwa w Warszawie, w czasie II wojny światowej uczestniczył w tajnych kompletach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Był więźniem Auschwitz-Birkenau. Po wojnie kontynuował naukę na tym samym wydziale Politechniki Warszawskiej.W latach 1945–1947 pracował jako grafik w Biurze Odbudowy Stolicy.
Zamecznik należał do najwybitniejszych przedstawicieli polskiej szkoły plakatu, jednak inżynierskie podejście, sprawiło, że zajmował wśród plakacistów polskiej szkoły osobną pozycję. W powojennym polskim środowisku grafików-projektantów był pionierem artystycznego przetwarzania i wykorzystywania fotografii na użytek grafiki. Zainteresowanie i wykorzystywanie fotografii zbliżało Zamecznika do tradycji radzieckich konstruktywistów: Lissitzkiego, Rodczenki, typografii awangardowej, druku funkcjonalnego (po raz pierwszy zastosował fotografię w plakacie w 1949 r., wcześniej wykonywał plakaty malarskie). Początkowo stosował technikę fotomontażu, następnie wykorzystywał technikę fotogramu likwidującą półtony, co wymuszało – tak charakterystyczne dla polskiego powojennego plakatu – uproszczenie i skrót. Czasem stosował wymowne powielenia, zwielokrotnienia, nadające kompozycjom dynamikę i rytm (V-ème congrès de la fédération mondiale des villes jumelées, Wszyscy odpowiadamy za bezpieczeństwo dzieci, 1964).
Fotografia zajmowała bardzo ważne miejsce w jego twórczości – wiele z fotografii wykorzystywanych do projektów graficznych pokazywał jako autonomiczne prace na wystawach fotografii. Jak doskonałym i oryginalnym był fotografem pokazuje jego archiwum, w którym jest kilkanaście tysięcy doskonałych fotografii nie tylko eksperymentalnych, ale także dokumentalnych, zapisów z licznych podróży i wizualnych notatek.
W 1950 w plakacie Festiwal Filmów Radzieckich po raz pierwszy użył efektu rastra widocznego po dużym powiększeniu fotografii. Podobną metodę zastosował w plakacie do filmu Rodzina Sonnenbrucków z 1951 wyróżnionym na I Ogólnopolskiej Wystawie Plakatu (1953) oraz w plakacie do filmu Celuloza. Fotogramy tworzone poprzez rozmaite eksperymenty takie jak prześwietlanie, chemiczna obróbka zdjęcia czy zestawianie pozytywu z negatywem były podstawą wykonania takich plakatów jak np. filmowe Kobieta w oknie (1958) czy Proces został odroczony. Za plakat Pociąg z 1959 roku artysta otrzymał nagrodę im. H. Toulouse-Lautrec’a na Międzynarodowej Wystawie Plakatu Filmowego w Paryżu (1961) oraz dyplom za najlepszy plakat filmowy na Wystawie Plakatu w São Paulo (1962).
Wykorzystywał także bardziej eksperymentalne techniki fotograficzne, fotogramy powstające bez użycia aparatu, powstające bezpośrednio na materiale światłoczułym (seria plakatów do Warszawskiej Jesieni. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej w latach 1962-1965; okładki płytowe z polską muzyką współczesną, m.in.: Tren pamięci ofiar Hiroszimy Krzysztofa Pendereckiego, 1965).
Zaprojektował ponad 200 plakatów, jest autorem znaku Międzynarodowego Biennale Plakatu.
Jan Lenica pisał o jego plakatach:
„Jego ascetyczna wstrzemięźliwość była odosobniona w czasie, w którym plakat polski skłaniał się chętnie ku barokowej obfitości. Dla Wojciecha Zamecznika plakat był działaniem matematycznym, jego dążeniem było sprowadzenie skomplikowanych wzorów do najprostszych równań, do sumy dwóch, trzech elementów. Chętnie 'zderzał’ ze sobą fotografię i znak graficzny, często organizował całą przestrzeń plakatu (jak w 'Titanicu’) jednym tylko elementem, niekiedy poprzestawał na sprowadzeniu działania do znaku, ale z najwyższą lubością alchemika preparował fotografię: wyżerał ją kwasami, odwracał, maltretował w kuwetach, moczył w wannie, kadrował, ciął, wyżymał, aż wreszcie wydobywał z niej sam ekstrakt, działanie spotęgowane, dźwięk mocny i czysty.”
W 1945 roku uczestniczył w realizacji pierwszej powojennej wystawy warszawskiego Muzeum Narodowego Warszawa Oskarża (projekt ekspozycji). Potem projektował m.in.: Pawilon „Węgiel” na Wystawie Ziem Odzyskanych, Wrocław 1948 (wspólnie ze Stanisławem Zamecznikiem); II Ogólnopolska Wystawa Architektury Wnętrz, CBWA Zachęta, Warszawa 1957 (wspólnie z Oskarem Hansenem); „Od Młodej Polski do naszych dni”, Muzeum Narodowe w Warszawie 1966 (była to pierwsza retrospektywna wystawa plakatu w Polsce). Współautor pawilonów targowych na Międzynarodowych Targach (Targi żywnościowe, Londyn 1954; Paryż 1955 (wspólnie z H. Tomaszewskim), Pawilon Polski w Turynie 1961 (wspólnie z J. Lenicą) Współpracował z Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie.
Uprawiał także architekturę wnętrz, scenografię (współpraca m.in. z Teatrem Małym w Warszawie), projektował znaki i logotypy m.in.: znak i czołówka programu telewizyjnego Pegaz, znak dla wydawnictwa Arkady, grafikę książkową. Interesował się również filmem. Wraz z Janem Lenicą realizował film promocyjny dla pawilonu polskiego na Wystawę Międzynarodową Italia 61, był autorem kilku czołówek filmów fabularnych (Krzyż Walecznych, reż. K. Kutz, 1958; Matka Joanna od Aniołów, reż. J. Kawalerowicz 1960; Pasażerka, reż. A. Munk, 1963).
W latach 1960-1967 prowadził Pracownię Projektowania Foto-graficznego na Wydziale Grafiki warszawskiej ASP, skoncentrowaną na zagadnieniach pracy z materiałem fotograficznym, wykorzystywania fotografii w projektowaniu graficznym, z czasem ewoluującą ku zagadnieniom filmu animowanego. Pełnił funkcję redaktora graficznego tygodnika „Przegląd Kulturalny”, miesięczników: „Fotografia” (od 1953) i „Architektura” (od 1963).
Od 1950 r. był członkiem ZPAP, od 1963 r. Fédération Internationale de l’Art Photographique, od 1964 r. Alliance Graphique International. Prace Zamecznika wystawiano wielokrotnie poza granicami kraju: w Kanadzie (1960), w Mediolanie (1961), w Paryżu (1961), w Sao Paulo (1962 i 1963), we Włoszech (1964), w Jugosławii (1965), w Szwecji (1962), w Monachium (1965), w Moskwie (1949). Powstałe w 1968 roku Muzeum Plakatu w Wilanowie zainaugurowało swoją działalność pierwszą retrospektywną wystawą Wojciecha Zamecznika.
opracowała Agnieszka Szewczyk
