Czas trwania wystawy: 3.09–30.11.2024
Wernisaż (uroczyste otwarcie festiwalu): 20 września, godz. 17:30
Miejsce: Galeria Sztuki Rzeczna w Rybniku, ul. Rzeczna 1
Godziny otwarcia:
wtorki, środy, czwartki od 9.00 do 17.00
piątki, soboty i niedziele od 11.00 do 19.00
Na jesieni 2023 roku w galerii na Chłodnej 20 prezentowaliśmy pierwszą pośmiertną wystawę indywidualną Danuty Rago. Tą prezentacją nie zamknęliśmy jednak badań nad twórczością wybitnej polskiej fotoreporterki. Od 3 września zapraszamy na nową, poszerzoną odsłonę wystawy „Fabryka złudzeń”, którą organizujemy w ramach Rybnik Foto Festival 2024.
Danuta Rago przez ponad cztery dekady była znaczącą postacią polskiej fotografii reportażowej i prasowej. Zrealizowała setki tematów i wykonała tysiące zdjęć. Kierowała zespołem fotoreporterów w tygodniku „Perspektywy”. Tworzyła również portrety i sesje reklamowe. Wystawa Fabryka złudzeń pokazuje tylko kilka odsłon bogatej i zróżnicowanej twórczości Rago. Przypomina jej postać, dotąd niesłusznie pomijaną w narracjach o polskiej fotografii lat 60. i 70.
Fotografka i fotoreporterka Danuta Rago przez ponad cztery dekady działalności współtworzyła polski fotoreportaż i fotografię prasową. Pracowała dla „Świata” i „Perspektyw”, czołowych tygodników o tematyce społeczno-kulturalnej, których stałym i ważnym elementem była fotografia. W 1977 roku Rago została szefową zespołu fotoreporterów „Perspektyw”, do którego należeli m.in. Zbyszko Siemaszko czy Tomasz Sikora. Jako członkini Związku Polskich Artystów Fotografików i wieloletnia prezeska okręgu warszawskiego doprowadziła do powstania wielu publikacji i wystaw.
Fundacja Archeologia Fotografii – będąca współorganizatorem wystawy – w 2020 roku objęła opieką archiwum Danuty Rago. Wówczas rozpoczął się czas badań, digitalizacji i udostępniania online twórczości fotografki. Ekspozycja ma na celu przypomnieć niesłusznie zapomnianą twórczość Rago, a ją samą ponownie usytuować w czołówce polskiej fotografii, nie tylko prasowej. Fabryka złudzeń ukazuje różne pola twórczości Rago w zaskakujących zestawieniach.
Fabryka i złudzenia
Na wystawie zestawione zostały czarno-białe fotografie reportażowe z barwnymi zdjęciami reklamowymi. Ujęcia hal produkcyjnych i peerelowskiego postępu, choć przecież dokumentalne, wydobywają surową pustkę fabrycznych przestrzeni czy absurd propagandowych haseł. Zdjęcia wydają się więc kontrastować z odgórnie narzuconą wizją nowej, lepszej, socjalistycznej Polski Ludowej.
Kolorowe fotografie użytkowe – dziś nazwane modowymi – to pozornie zupełnie inna opowieść. Żywe barwy, młode, atrakcyjne osoby, pożądane towary, obietnica luksusu i spełnienia. Fotografowane przez Rago na zlecenie dużych przedsiębiorstw produkty – suszarki, samochody czy okulary ochronne – nie mogły jednak ostatecznie poprawić trudnej rzeczywistości lat 70. Ta ułuda aktualna jest i pół wieku później, w zupełnie innym systemie.
Z kolei światu kapitalistycznemu Rago przyglądała się podczas podróży do Nowego Jorku. Zdjęcia wykonane wtedy to fotografia uliczna – niearanżowane, spontaniczne ujęcia nieznajomych w przestrzeni publicznej. Nie służą propagandzie i reklamie, a pokazują nierówności społeczne, chaos i niewydolność amerykańskiego snu.
Różne odsłony twórczości Rago łączy umiejętność spoglądania pod powierzchnię obrazu rzeczywistości, dostrzeganie pęknięć w otaczających nas systemach ekonomiczno-społecznych – mówi kuratorka dr Weronika Kobylińska. – Ideą wystawy Fabryka złudzeń. Fotografie Danuty Rago było przypomnienie tej niezwykle ważnej postaci. Mam jednak nadzieję, że poprzez wybór i zestawienie zdjęć udało się postawić również nadal aktualne pytanie: Jak wygląda „fabryka złudzeń” w której funkcjonujemy dziś? – dodaje Kobylińska.
Obiekty na wystawie
Wystawa mogła powstać dzięki pracom badawczym i digitalizacyjnym zespołu Fundacji Archeologia Fotografii. Zdjęcia prezentowane na wystawie to głównie współczesne wydruki, ale oprócz nich będzie można zobaczyć vintage prints, czyli odbitki z epoki. Sposób pracy Rago pozwalają podejrzeć nie tylko stykówki, ale też archiwalne numery tygodnika „Perspektywy”. Stykówka to odbitka paska negatywu bezpośrednio na arkuszu papieru. Dzięki nim można zobaczyć zapiski fotografki, wskazujące m.in. jak planowała wykadrować dane zdjęcie. Wśród obiektów na wystawie znalazła się także publikacja Samo życie. Album fotografii reporterskiej z 1971 roku, którą dziś nazwalibyśmy photobookiem. Rago jest jest tu jedyną kobietą pośród 40 fotoreporterów współpracujących państwową Centralną Agencją Fotograficzną.
Danuta Rago (1934–2000) – związała się z fotografią w 1952 roku, tuż po maturze. Rozpoczęła wtedy pracę zawodową w Pracowni Fotograficznej Zarządu Ochrony i Konserwacji Zabytków w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Od 1956 roku pracowała jako fotoreporterka w ważnych tytułach prasowych, takich jak „Walka Młodych”, „Sztandar Młodych”, „Agencja Robotnicza”, a później w „Świecie” i „Perspektywach”. W redakcji ostatniego tytułu pracowała przez cały okres jego istnienia, czyli przez ponad 30 lat, a od 1977 roku kierowała działem fotoreporterów. Członkini Związku Polskich Artystów Fotografików, angażowała się w działalność wielu innych stowarzyszeń środowiskowych. Po przejściu na emeryturę pełniła funkcję prezeski Okręgu Warszawskiego (1990–1995), a następnie skarbniczki (1995–2000). Wydała cztery albumy fotograficzne, miała sześć wystaw indywidualnych. Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1979) oraz Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1989).
fotografia wyróżniająca: Danuta Rago, Mężczyzna spoglądający na Statuę Wolności na promie wycieczkowym u ujścia rzeki Hudson, 1965 © Christopher Grabowski
