Zbigniew Dłubak

(26.04.1921 Radomsko – 21.08.2005 Warszawa)

Fotograf, malarz, teoretyk sztuki, wieloletni redaktor miesięcznika „Fotografia”, był jedną z czołowych postaci polskiego środowiska fotograficznego po 1945 roku.

Jako fotograf debiutował w 1947 roku eksperymentalnymi pracami nawiązującymi do doświadczenia awangardy okresu międzywojennego. Ostatnie dwadzieścia lat twórczości poświęcił na realizację fotograficzno-malarskiego cyklu Asymetria. 

Uczęszczał do liceum im. Lelewela w Warszawie. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej podjął pierwsze próby malarskie. Był żołnierzem Gwardii Ludowej, jako cywil w czasie Powstania Warszawskiego został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Mauthausen. Tam poznał Mariana Bogusza, z którym wspólnie organizowali krótkie pokazy artystyczne w barakach więziennych. W latach 1947- 1949 brał aktywny udział w odradzającym się życiu artystycznym w Polsce, pozostając jednocześnie w czynnej służbie wojskowej. Działał w sekcji plastyki w Klubie Młodych Artystów i Naukowców w Warszawie, gdzie w 1948 roku zadebiutował indywidualną wystawą fotograficzną. Pokazał na niej abstrakcyjne fotografie bromowe opatrzone poetyckimi tytułami. Kilka miesięcy później wziął udział w I Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Krakowie. W tym czasie poznał Władysława Strzemińskiego i Henryka Stażewskiego, którzy w istotny sposób wpłynęli na jego poglądy artystyczne. W 1950 stracił pracę, został wyrzucony z wojska i utrzymywał się z fotograficznych zamówień. Fotografował, czasem wspólnie z Ireną Jarosińską, PGR-y, wydał kieszonkowy podręcznik o fotografii portretowej. Począwszy od 1953, kiedy objął redakcję miesięcznika „Fotografia” (do 1972 roku) powracał stopniowo do aktywnego życia artystycznego. W 1955 współtworzył Grupę 55. W latach 50. całkowicie porzucił początkowy, eksperymentalny kierunek i fotografował banalną rzeczywistość – pejzaże miejskie i podmiejskie, widoki z okien mieszkania i pracowni – w jak najprostszy sposób, unikając estetyzujących chwytów.

Od schyłku lat 50. większość fotografii wykonywał we wnętrzach, przede wszystkim we własnej pracowni. Początkowo były to przedmioty i fragmenty pomieszczeń, od lat 60. również studyjne akty. Zbiór ten, nazwany Egzystencje, został częściowo wykorzystany do fotograficznego environment Ikonosfera I, który po raz pierwszy został zaprezentowany w 1967 roku w Galerii Współczesnej w Warszawie. Był to pierwszy sygnał zmian w zainteresowaniach fotografa. W ciągu lat 70., artysta, w indywidualny sposób zmierzył się z zagadnieniami, które z końcem lat 60. pojawiły się w polu sztuki. Zaczął wydobywać z fotografii cechy obrazu oraz przedmiotu, zajął się także badaniem relacji tego medium do rzeczywistości. Ważnym punktem odniesienia dla jego rozważań stała się strukturalistyczna zależność między znakiem i znaczącym, podjęta w pracach ,,Systemy-Gestykulacje” i ,,Systemy-Kolekcja”. W 1968 roku wraz ze Zbigniewem Łagockim, Dłubak zorganizował wystawę ,,Fotografia subiektywna”, na której zaprezentował ,,Ikonosferę II”. Trzy lata później natomiast ekspozycję ,,Fotografowie poszukujący”.

Lata 70. w twórczości Dłubaka otwiera udział w sympozjum Wrocław 70. Wcześniejsze dociekania artysty dotyczące fizjologii widzenia ewoluują w nowym kierunku. Dłubak, wraz z Andrzejem Lachowiczem i Natalią Lach-Lachowicz podczas sympozjum prezentują niemożliwe do zrealizowania urządzenie optyczne Relop.  Po spotkaniu we Wrocławiu, projekt, ze względu na swój konceptualny charakter był reprodukowany obok takich inicjatyw jak ,,Neutrodrom” Jerzego Rosołowicza. Relop rozpoczyna wieloletnią współpracę Dłubaka z Lachowiczami, która owocuje powołaniem do życia Grupy i Galerii Permafo, oraz kolejnymi wspólnymi projektami jak ,,Mutanty”. Lata 1972-1973 to także czas powstania pracy ,,Ocean”.

Współpracował z warszawskimi galeriami „Krzywe Koło”, „Współczesna”, „Foksal” i „Remont”, a także wrocławskimi – „Permafo” i „Seminarium-Foto-Medium-Art”. Był współorganizatorem głośnych wystaw Fotografia subiektywna i Fotografowie poszukujący. W latach 1965-1975 był wykładowcą na PWSSP i PWSFTviT w Łodzi. Wraz ze swymi absolwentami i studentami powołał grupę „Seminarium Warszawskie”, działającą w latach 1975-1981. Od początku lat 80., ponownie zainteresowany  percepcją, asymilacją i pamiętaniem obrazów realizował, aż do końca życia fotograficzno-malarski cykl Asymetria. Od 1982 roku mieszkał w Meudon pod Paryżem.