Zapraszamy na otwarcie wystawy: Powtórzenia. Fotografie i archiwum Julii Pirotte. Wernisaż odbędzie się 24 września 2020, w godzinach 16-21.00.
Wystawa ma na celu przypomnienie postaci i twórczości Julii Pirotte (1908‒2000), żydowskiej fotografki, dziennikarki, komunistki i działaczki społecznej, autorki zdjęć z powstania w Marsylii (1944) i (w dużym stopniu niezachowanej) dokumentacji fotograficznej z pogromu kieleckiego (1946).
Julia Pirotte przekazała do kolekcji Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma zbiór około 1000 fotografii głównie z lat 40. i 50. XX wieku oraz archiwalia ‒ maszynopisy, dokumenty związane z jej działalnością zawodową i wojenną, przedruki zdjęć w prasie i książkach. Pierwsza wystawa fotografii z tej kolekcji, wraz z towarzyszącym jej katalogiem (Julia Pirotte. Twarze i dłonie / Faces and Hands), została pokazana w 2012 roku w siedzibie ŻIH w Warszawie. W latach 2019‒2020, dzięki współpracy ŻIH i FAF, odbitki zostały zdigitalizowane i do końca roku zostaną upublicznione na portalu Wirtualne Muzeum Fotografii www.fotomuzeum.faf.org.pl. Trwają prace nad udostępnieniem prac Julii Pirotte w Centralnej Bibliotece Judaistycznej pod adresem https://cbj.jhi.pl/.
W galerii FAF udostępniłyśmy wybór odbitek z okupowanej Francji, z najobszerniejszego podzbioru z kolekcji Pirotte. To dzięki zainteresowaniu tą częścią dorobku fotografki, po ponad 35 latach od samych wydarzeń Pirotte zaczęła jeździć po świecie, i zaprezentowała kolejne wystawy, m.in. w ramach Rencontres Internationales de la Photographie w Arles (1980), w Fotografiska Museet w Sztokholmie (1981) czy International Center of Photography w Nowym Jorku (1984); przedrukowane pod jej nazwiskiem w stu kilkudziesięciu artykułach i książkach, a anonimowo w wielu kolejnych, trafiły do kolekcji Musée de la Photographie w Charleroi oraz licznych zbiorów na świecie. Fotografie te były częścią jej pierwszych pokazów w Polsce, m.in. w 1982 roku w warszawskiej galerii Kordegarda i w Muzeum Narodowym we Wrocławiu.
Wśród 40 zdjęć pokazujemy m.in. fotografie uliczne, zdjęcia dzieci na marsylskich podwórkach, fotografie z obozu Bompard, zdjęcia wykonane podczas walk w Marsylii, sceny uliczne po zakończeniu wojny. Skupiłyśmy się na fotografiach interesujących pod względem dokumentalnym, świadomie zrezygnowałyśmy z części najbardziej znanych portretów. Wybór poszerzony został o niewielki zbiór archiwaliów i przedruków w prasie, przybliżających recepcje prac z tego okresu, oraz film biograficzny.
Julia Pirotte, w kontekście swoich zdjęć, używała w latach 80. popularnego współcześnie określenia “fotografia zaangażowana”. Archiwum autorki w kolekcji ŻIH ma szczególny charakter, wynikający z postawy Pirotte i jej osobistej historii. Liczne ujęcia powracają z przesunięciami w kadrze, nachyleniu czy nasyceniu czerni; brak tu jednak jednoznacznych rozstrzygnięć formalnych, brak często spotykanej w archiwach kontroli autora nad tym, co jest „dobrym”, ostatecznym, usankcjonowanym kadrem. Powtórzeniom ujęć towarzyszy konsekwencja i uporczywość powracających opisów, w tym tych najbardziej przejmujących, jak choćby na fotografiach portretowych siostry Mindli (Marii) Diament, również członkini francuskiego ruchu oporu, zgilotynowanej przez nazistów w sierpniu 1944 roku. Każde zdjęcie ma zaświadczać o jej historii i na wypadek rozproszenia stanowić samodzielny dowód. To powtórzenie rządzi też zbiorem dokumentów fotografki ‒ kolejnych biografii poszerzanych czy ucinanych, relacji o jej życiu w okupowanej Francji czy z pogromu kieleckiego, powracających w licznych gazetach, podliczanych na jednym z dokumentów przez autorkę.
Julia Pirotte (właśc. Gina Diament)
Urodziła się w Końskowoli (okolice Puław) w ubogiej żydowskiej rodzinie. Od młodości zaangażowana w działalność komunistyczną, kilka razy aresztowana, spędza łącznie ok. 4 lat w więzieniu. W 1934 roku wyjeżdża z Polski. Trafia do Brukseli gdzie zatrzymuje się w organizacji Secour Rouge. Rok później wychodzi za mąż za Jeana Pirotte, działacza robotniczego. W latach 1938-1940 uczy się dziennikarstwa i fotografii w Brukseli. Publikuje fotoreportaże w gazecie belgijskich komunistów „Drapeau Rouge”. Fotografuje m.in. życie polskich górników w Charleroi. W 1939 roku robi reportaż w krajach bałtyckich. W 1940 roku, po wkroczeniu nazistów do Belgii, ucieka do Marsylii (traci wcześniej kontakt ze zmobilizowanym mężem). Pracuje w fabryce samolotów oraz jako fotografka plażowa. Jest też fotoreporterką w gazecie „Dimanche illustré”. Fotografuje m.in. dzieci w obozie Bompard w Marsylii; interesuje ją tematyka biedy, fotografuje głównie na ulicy. Związana z francuskim ruchem oporu, pełniła funkcje łączniczki, fałszowała dokumenty. Brała udział w powstaniu w Marsylii (m.in. atak na prefekturę rozpoczynający powstanie), była poszukiwana przez gestapo. W czasie wojny straciła całą najbliższą rodzinę. W 1946 roku powraca do Polski. Współzałożycielka i kierowniczka Wojskowej Agencji Fotograficznej (1946-1948). Współpracowała jako fotografka oraz publicystka z tytułami takimi jak: „Chłopska droga” czy „Żołnierz Polski”. Wykonała bezcenną dokumentację fotograficzną z pogromu kieleckiego (w dużym stopniu niezachowaną). W 1948 roku wykonała dokumentację z Kongresu Intelektualistów we Wrocławiu. Głównym jej zainteresowaniem po wojnie pozostała jednak nadal tematyka społeczna.
Od początku lat 80-tych jej prace, głównie z okupowanej Francji, były prezentowane w licznych instytucjach muzealnych w Polsce i na świecie (Arles, Nowy Jork, Charleroi, Londyn, Sztokholm). Największa część spuścizny fotografki jest w zbiorach Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie i w Musée de la Photographie Charleroi.
(Na podstawie biogramu Urszuli Fuks, Dokumentalistki. Polskie fotografki XX wieku i katalogu Julia Pirotte, Twarze i dłonie)
Covid-19: W związku z sytuacją epidemiologiczną wernisaż wystawy odbędzie się w godzinach 16.00‒21.00. Liczba osób, które będą mogły oglądać wystawę jednocześnie, będzie ograniczona, co może wydłużyć czas oczekiwania na wejście do galerii. Za ewentualne niedogodności bardzo przepraszamy.
Zapraszamy na oprowadzanie kuratorskie 29.09.2020 o godzinie 18.00.
Oprowadzanie będzie tłumaczone na Polski Język Migowy. Wydarzenie w ramach festiwalu Kultura bez Barier.
Pełny program towarzyszący wystawie dostępny będzie już wkrótce na stronie fundacji www.faf.org.pl.
Powtórzenia. Fotografie i archiwum Julii Pirotte
Otwarcie: 24 września 2020, w godzinach 16.00‒21.00
Gdzie: Społeczne Centrum Fotografii / Fundacja Archeologia Fotografii
ul. Chłodna 20, Warszawa
Godziny otwarcia galerii: pon., wt., pt.: 11.00‒17.00, śr., czw., sb., niedz.: 11.00‒19.00
Współorganizator wystawy: Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma
Kuratorki wystawy: Anna Hornik, Marta Przybyło
Współpraca ze strony Żydowskiego Instytutu Historycznego: Anna Duńczyk-Szulc, Agnieszka Kajczyk, Małgorzata Sołtysik, Aleksandra Przeździecka-Kujałowicz, Violetta Bachur
Współpraca, kwerenda: Antonina Gugała
Redakcja: Julia Odnous-Pawlińska
Tłumaczenie: Aleksandra Szymczyk
Promocja: Maja Sztenke/Steinke Comunnications
Montaż: Mateusz Wierzbicki/Willow Service
Organizator:
Projekt współfinansuje Miasto Stołeczne Warszawa:
