W 2025 roku w ramach programu „Wspieranie działań archiwalnych 2025” Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych zrealizowaliśmy konserwację dwóch albumów Zofii Chomętowskiej ze zbiorów Fundacji Archeologia Fotografii, przegląd, badania mikroskopowe i mykologiczne 100 negatywów nitrocelulozowych Chomętowskiej z lat 20. i 30. XX wieku oraz inwentarz archiwalny powyższych jednostek archiwalnych.
Albumy
Konserwacja albumów w szczególności miała na celu zabezpieczenie przed dalszymi zniszczeniami oraz stabilizację i wzmocnienie najbardziej uszkodzonych elementów konstrukcyjnych. Jednocześnie pozwoliła na ich dalsze użytkowanie, w tym ekspozycję wystawienniczą. Albumy zawierały autorsko uformowane karty wypełnione różnorodnymi materiałami – od autorskich odbitek fotograficznych, przez oficjalne pisma międzynarodowe, aż po gazetowe wycinki prasowe z tekstami recenzyjnymi. Materiały te opowiadają nie tylko o twórczości samej fotografki, ale również stanowią unikatowy materiał badawczy dotyczący historii polskiej kultury wizualnej lat 30. XX wieku. Chomętowska aktywnie uczestniczyła w najważniejszych wydarzeniach fotograficznych tego okresu, zbierając dokumentację na ich temat. Albumy zawierają wycinki prasowe autorstwa najbardziej znanych postaci ówczesnej sceny fotograficznej, takich jak Jan Alojzy Neuman (1902-1941) czy Marian Dederko (1880-1965), których teksty stanowią dziś szczególnie ważne źródła pisane o tej epoce. Program prac konserwatorskich albumów obejmował wykonanie kompleksowej dokumentacji stanu przed i po konserwacji, identyfikację technik wykonania, badania specjalistyczne (m.in. pH kart albumów i ich elementów, spektroskopia FTIR spoiw), oczyszczenie mechaniczne i chemiczne, wzmocnienie kart i wklejonych elementów obiektów (sklejenie rozdarć i rozwarstwień, uzupełnienie ubytków, przyklejenie oderwanych fragmentów wydruków) oraz odkwaszenie obiektów. Ostatecznie albumy zostały opakowane w obwoluty i pudełka ochronne, zapewniając im odpowiednią ochronę na przyszłość. Novum na poziomie zastosowanych działań konserwatorskich jest zastosowanie nanotechnologii (nanożeli).
Negatywy nitrocelulozowe
Zrealizowaliśmy przegląd, opis stanu zachowania, badania mikroskopowe i mykologiczne 100 negatywów nitrocelulozowych Chomętowskiej z lat 20. i 30. XX wieku, pozwalające na ocenę poziomu degradacji negatywów oraz rozwój badań naukowych nad procesami starzeniowymi tych niebezpiecznych (negatywy nitrocelulozowe narażone są na zapłon w przypadku ekspozycji na wysoką temperaturę) a zarazem bezcennych materiałów. Sięgnęliśmy po badania mikroskopowe i luminometrię. Luminometria działa jak „detektor czystości” — wykrywa ślady pozostawiane przez bakterie i inne mikroorganizmy. Badania wykazały, że wszystkie negatywy nitrucelelolozowe odznaczają się bardzo niskim poziomem zanieczyszczenia od 24 do 268 Relative Light Unit (stanem alarmującym, wedle wytycznych konserwatorskich, jest poziom 2000 RLU).
Inwentarz
Zadanie obejmowało sporządzenie szczegółowego inwentarza – sporządzonego zgodnie z wymogami
grantodawcy – wszystkich materiałów zawartych w 2 albumach, jak i 100 negatywów nitrocelulozowych, co pozwoli na kompleksowy opis zakresu zbioru. Inwentarz zawiera dane zespołu (zbioru), dzieje twórcy zespołu (zbioru), dzieje i zawartość zespołu, bibliografię oraz wykaz badanych i konserwowanych jednostek archiwalnych.
Inwentarz sporządzony przez Fundację Archeologia Fotografii w ramach realizacji zadania publicznego „Wspieranie działań archiwalnych 2025” ogłoszonego przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Tytuł zadania: „Konserwacja i opracowanie albumów i negatywów nitrocelulozowych z lat 20. i 30. XX w. z archiwum Z. Chomętowskiej”.
Zadanie publiczne jest współfinansowanie ze środków programu „Wspieranie działań archiwalnych 2025” Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych
