Bloki i osiedla w Warszawie, 1961-1972

Zaprojektowanie zabudowy i urbanistyki Bielan niemal w całości zlecono małżeństwu Marii i Kazimierzowi Piechotkom. W latach 1958-1964 zaprojektowali tam osiedla o numerach II i III, z dbałością o przestrzeń wspólną między budynkami, zieleń i dostęp do pawilonów usługowych. Chrząszczowa udokumentowała wczesne i końcowe etapy budowy. Na fotografiach z Bielan pojawiają się także robotnicy przy pracy.

Nazwa żoliborskiego osiedla pochodzi od jego usytuowania względem trasy N-S, obecnie al. Jana Pawła II i Broniewskiego. Zatrasie zostało zbudowane z inicjatywy Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, według projektu Janusza Nowickiego oraz zespołu architektów: T. Fiećki, W. Materskiego, J. Osuchowskiego. W latach 1960-1964 między ulicami: Krasińskiego, Przasnyską, Elbląską oraz Broniewskiego stanęły bloki o rożnej wysokości – od dziewięciu do trzech kondygnacji, i o różnych metrażach – od M1 do M6. Zgodnie z przedwojennymi założeniami WSMu w projekt włączono także budynki użytku publicznego: szkołę, przedszkole, zespoły sklepów i tereny rekreacyjne: obszerne tereny zielone, skwery i place zabaw. Chrząszczowa fotografowała Zatrasie dwukrotnie – zimą w trakcie budowy, i latem, już po oddaniu budynków mieszkańcom.

Chrząszczowa sfotografowała nowe budynki w kwartale ul. Hożej, Kruczej, Wilczej i ks. Ignacego Skorupki od strony dziedzińca. Wszystkie budynki trzymają równą wysokość sześciu kondygnacji. Blok, galeriowiec i ceglana ściana szczytowa zniszczonej kamienicy tworzą jeden ciąg otaczający funkcjonujące do dziś szkolne boisko i niewielki skwerek.

Zza nowych bloków tworzących dziedziniec z placem zabaw wyłaniają się zabudowania Starego Miasta: wieże kościoła Garnizonowego i ściana kamienic przy ul. Krakowskie Przedmieście. Z drugiej strony dziedzińca pomiędzy budynkami widać osiedle nowych, jedenastopiętrowych bloków położonych przy trasie W-Z. Dokumentacja Chrząszczowej dobrze pokazuje jak nowe budownictwo mieszkaniowa wgryzało się w samo centrum miasta.

Trójkątny teren między ulicami: Stołeczną (dzisiejsza ks. Jerzego Popiełuszki), Władysława Broniewskiego i Zygmunta Krasińskiego jest nazywany potocznie serkiem żoliborskim. Bloki mieszkalne zbudowane w latach 1958-1961 według projektu Bohdana Lacherta i Stanisława Piotrowskiego, otoczyły usytułowaną w głębi terenu szkołę im. Stefanii Sempołowskiej, której budynek ukończono dwa lata wcześniej. W okolicach ul. Stołecznej Chrząszczowa sfotografowała także dziewięciokondygnacyjne bloki przy wiadukcie kolejowym.

Na Rakowcu Chrząszczowa sfotografowała m.in. budowę dwóch bloków zaprojektowanych przez małżeństwo architektów Zofię i Oskara Hansenów. Można je rozpoznać po wysuniętych poza lico budynku kubikach. Jarosław Trybuś w „Przewodniku po warszawskich blokowiskach” cytuje Oskara Hansena: „Każde mieszkanko zostało indywidualnie zróżnicowane, indywidualnie usytułowane w przestrzeni i uczytelnione w zbiorze kolektywnie zorganizowanym – budynku, a następnie osiedlu. […] Rakowiec zawsze kojarzyć mi się będzie z nieszczęśliwą krawcową, której wiatr rozwiewał dodatki w zbyt przestrzennym mieszkaniu, i szczęśliwym artystą, który dziękował mojej żonie, że może czuć się Europejczykiem. Ten pierwszy przypadek był rezultatem mechanicznego przydzielenia, zamiast umożliwienia wyboru wśród zróżnicowanych mieszkań”.

Aleja Juliana Marchlewskiego, obecnie Jana Pawła II, miała otrzymać wielkomiejską socrealistyczną zabudowę. Odcinek na południe od skrzyżowania z trasą W-Z utrzymuje ten reprezentacyjny charakter dzięki osiedlom na Muranowie i Mirowie. Chrząszczowa udokumentowała budowę późniejszych siedmio- i dziewięciopiętrowych bloków z ciągiem lokali usługowych w przyziemiu, przy północnym odcinku Marchlewskiego od wysokości ulicy Anielewicza do ulicy Stawki. Forma architektoniczna budynków świadczy o oddalaniu się ulicy od centrum, a jej reprezentacyjny charakter ustępuje atmosferze dzielnicy mieszkalnej.